Verschillende soorten weefsel en cellen van menselijke oorsprong kunnen na het overlijden worden gedoneerd.
Cellen
Een veelbelovend alternatief voor orgaantransplantatie is celtherapie. In plaats van een volledig orgaan te vervangen, worden enkel orgaanspecifieke cellen getransplanteerd: cellen van de hartspier na een hartinfarct, van het gewricht bij artrose, van de pancreas bij diabetes of van het ruggenmerg bij bepaalde vormen van verlamming. Het doel is dat de cellen zich innestelen en zich verder vermenigvuldigen.
Weefsels
- Hoornvlies
Het hoornvlies (cornea) is het doorzichtige vlies aan de voorkant van het oog. Door een infectie, een aangeboren afwijking of ouderdom kan het hoornvlies worden aangetast waardoor slechtziendheid of blindheid kan ontstaan. Wanneer het probleem niet meer door een bril, contactlenzen of geneesmiddelen kan worden gecorrigeerd, kan het troebele hoornvlies geheel of gedeeltelijk worden vervangen door hoornvlies van een donor. - Huid
Donorhuid wordt gebruikt bij de behandeling van ernstige brandwonden, waardoor minder vaak infecties ontstaan en de kans op genezing vergroot wordt.
Bij huiddonatie wordt een dunne laag huid verwijderd. Hiervoor wordt de huid gebruikt van de rug, de flanken en de achterzijde van de benen. - Hartkleppen en bloedvaten
Hartkleppen kunnen worden gebruikt voor pasgeboren baby's met aangeboren hartafwijkingen of voor patiënten met een ontsteking van de hartklep. Bij hartklepdonatie wordt het hart uit de borstkas verwijderd. De hartkleppen worden vervolgens losgemaakt van het hart en verder geschikt gemaakt voor transplantatie.
Wanneer, ter behandeling van bepaalde vaatziekten, het vervangen van een aangetast bloedvat door een bloedvat uit kunststof niet mogelijk is, bijvoorbeeld omdat ontstekingen of afstotingsreacties optreden, kan de slagader van een donor als alternatief worden gebruikt. - Bot, kraakbeen en peesweefsel
Wanneer bot is aangetast, bijvoorbeeld door kanker of bij heupoperaties, kan het worden vervangen door donorbot. Het kraakbeen van ribben kan worden gebruikt wanneer de neus is beschadigd door kanker of door een ongeval. Pezen kunnen dan weer worden gebruikt om beschadigde gewrichten, bijvoorbeeld ten gevolge van reuma, te herstellen. - Trommelvliezen en gehoorbeentjes
Wanneer het middenoor is beschadigd na een infectie kunnen de beschadigde delen worden vervangen door trommelvliezen en gehoorbeentjes van donoren.
Verwijdering en gebruik
Het verwijderen van lichaamsmateriaal gebeurt zorgvuldig en met aandacht voor het uiterlijk van de overledene. Er wordt niets weggenomen op plaatsen die zichtbaar zijn als het lichaam wordt opgebaard. Bij donatie van hoornvliezen wordt de oogbol verwijderd en vervangen door een prothese. De ogen van de overledene worden nadien gesloten zodat van de operatie niets merkbaar is. Ook na het verwijderen van botten wordt een prothese geplaatst. Na afname van de huid worden de wonden bedekt met absorberend gaas en krijgt de overledene beschermende onderkleding aan.
De cellen en de weefsels die worden verwijderd, zijn bedoeld voor transplantatie. Het is wel mogelijk dat achteraf pas wordt vastgesteld dat het weefsel hiervoor niet is geschikt. In dat geval kan het worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek zonder toepassing op de mens, en op die manier bijvoorbeeld bijdragen tot een betere kennis van transplantatietechnieken of kankeronderzoek.