CT-scans nog te vaak gebruikt

Datum: 04/05/2022

De federale gezondheidsinstellingen moedigen ziekenhuizen aan om de schadelijke effecten van straling te beperken. Dat kan door overbodige medische beeldvorming in te perken en waar mogelijk een MRI-scan uit te voeren in plaats van een CT-scan. De eenheid Audit Ziekenhuizen van het FAGG, de FOD Volksgezondheid en het RIZIV onderzoekt de evolutie van het gebruik van beide soorten scans. Hieruit blijkt dat het gebruik van MRI-scans toeneemt, maar dat de ziekenhuizen niet minder CT-scans uitvoeren. De eenheid formuleert ook enkele aanbevelingen.

Bepaalde onderzoeken om in het lichaam te kijken voor diagnoses en opvolging van ziektes, zoals CT-scans, stellen mensen bloot aan röntgenstraling. Hoewel het om lage dosissen gaat, kan deze straling op lange termijn het risico op kanker verhogen. MRI-scans maken geen gebruik van röntgenstraling en zijn dus veiliger.

Onderzoek naar de evolutie van CT- en MRI-scans per ziekenhuis
De federale gezondheidszorginstellingen onderzochten de evolutie van de CT- en MRI-scans op niveau van alle individuele ziekenhuizen, specifiek van de schedel en de wervelzuil, voor de periode van 2017 tot en met 2019. Ze bekeken ook welke factoren een impact hadden op de keuze voor het soort scan. 
Hierbij gebruikten de auditoren:

  • het nationaal kadaster waarin ziekenhuizen hun zware medische beeldvormingstoestellen moeten registreren;
  • een uitgebreide vragenlijst;
  • gegevens over de terugbetaling van medische verstrekkingen.

Algemene toename scans, maar onderlinge verschillen tussen regio’s en ziekenhuizen
De eenheid Audit Ziekenhuizen heeft vastgesteld dat het absoluut aantal CT- en MRI-scans sneller is toegenomen dan de bevolkingsgroei. Daarbij is er een duidelijk verschil in het aandeel MRI-scans tussen de gewesten en tussen ziekenhuizen. Patiëntenkarakteristieken zoals leeftijd, sociale status, de verzekeringsinstelling of geslacht kunnen deze verschillen niet verklaren.

Een verschil in de hoeveelheid beschikbare CT- en MRI-scanners per inwoner per regio kan deze verschillen wel gedeeltelijk verklaren. Verder schrijven huisartsen in het Waalse Gewest meer CT-scans voor dan in het Vlaamse Gewest. Bepaalde ziekenhuizen hebben een aangepast beleid of interne procedures voor de vermindering van CT-scans. Deze ziekenhuizen kenden een statistisch significante daling van het gebruik ervan.

Uit de vragen over digitalisering is naar voren gekomen dat het kadaster een nuttig instrument is, maar dat het nood heeft aan een betere technische implementatie. De eenheid Audit Ziekenhuizen stelde ook vast dat:

  • het aanvraagformulier voor een onderzoek medische beeldvorming niet overal is gedigitaliseerd;
  • de integratie van gegevens in het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) nog beperkt is;
  • protocollen en/of beelden van radiologische onderzoeken niet steeds gedeeld worden buiten het ziekenhuis via o.a. “hubs” (uitwisselingssystemen voor medische gegevens tussen zorgverleners).

Aanbevelingen: inzetten op digitalisering en beleid
Om de schadelijke bijwerkingen van medische beeldvorming te verminderen, raadt de eenheid Audit Ziekenhuizen aan om CT- en MRI-scans enkel te gebruiken wanneer ze een echte medische meerwaarde vormen.
Om dit te vereenvoudigen, doet de Audit Ziekenhuizen enkele aanbevelingen:

  • Het ontwikkelen van beleid rond de keuze van onderzoek. Dit beleid kan betrekking hebben op de beschikbaarheid van apparatuur, beschikbare scans en voorschrijfgedrag.
  • Een populatiegerichte beperking van het aantal CT-scans.
  • Het invoeren van een digitaal hulpmiddel om te helpen bij de keuze van het onderzoek (clinical decision support system - CDSS). Het ontwikkelen van zo'n hulpmiddel is een van de projecten waar het RIZIV aan werkt in het kader van het actieplan eGezondheid.

Deze aanbevelingen dragen bij tot een betere kwaliteit van de gezondheidszorg voor de patiënt door:

  • een betere inzet van beschikbare middelen;
  • een vermindering van blootstelling aan schadelijke straling.

Eenheid Audit Ziekenhuizen
Audit Ziekenhuizen is een auditteam onder een federale co-governance structuur (FAGG, FOD VVVL en RIZIV). De eenheid audit de ziekenhuizen en de ziekenhuisgebonden zorg. De missie van de eenheid is het verhogen van de kwaliteit, de performantie, de conformiteit en de doelmatigheid van de gezondheidszorg, georganiseerd en geleverd door de ziekenhuizen. Het heeft een dubbel doel:

  • het creëren van toegevoegde waarde voor de patiënten, voor het ziekenhuis en voor de overheid
  • het optimaliseren van het gebruik van de beschikbare federale middelen, voorzien voor de gezondheidszorg.

Het rapport “Audit Medische Beeldvorming” vindt u terug op de website van het RIZIV.

Laatste update op 04/05/2022