Tijdens de bijeenkomst van maart 2017 heeft het Risicobeoordelingscomité voor geneesmiddelenbewaking (PRAC: Pharmacovigilance Risk Assessment Committee) van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA: European Medicines Agency) een arbitrageprocedure (referral) afgerond en de aanbeveling geformuleerd om de vergunning voor het in de handel brengen van vier lineaire contrastmiddelen op basis van gadolinium te schorsen.
Het PRAC heeft ook een nieuwe arbitrageprocedure opgestart over het gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap en bij vruchtbare vrouwen.
Verder is er een herziening door het EMA van het anti-kankermiddel docetaxel in het kader van een veiligheidssignaal.
Contrastmiddelen op basis van gadolinium
Het PRAC heeft een aanbeveling geformuleerd om de vergunning voor het in de handel brengen (VHB) te schorsen van vier lineaire contrastmiddelen op basis van gadolinium omwille van de ophoping van kleine hoeveelheden gadolinium in de hersenen.
De betrokken middelen zijn de intraveneuze injecties met gadobeenzuur, gadodiamide, gadopenteenzuur en gadoversetamide. Deze worden toegediend aan patiënten om de beelden verkregen bij magnetische resonantie beeldvorming (MRI) te verbeteren.
De herevaluatie door het PRAC van contrastmiddelen op basis van gadolinium toonde overtuigende bewijzen aan voor de ophoping van gadolinium in de hersenen.
Hoewel geen enkel symptoom of ziekte verbonden aan de aanwezigheid van gadolinium in de hersenen werd gemeld, heeft het PRAC een voorzorgsmaatregel genomen, wetende dat de langetermijngegevens in de hersenen beperkt zijn. De ophoping van gadolinium in andere organen en weefsels werd geassocieerd met zeldzame bijwerkingen zoals huidplaques en nefrogene systemische fibrose, een littekensvormende aandoening bij patiënten die aan nierinsufficiëntie lijden. Bovendien toonden niet-klinische laboratoriumstudies aan dat gadolinium schadelijk kan zijn voor de weefsels.
De vier contrastmiddelen die vallen onder de aanbeveling tot schorsing zijn lineaire contrastmiddelen. De lineaire contrastmiddelen hebben een structuur die makkelijker gadolinium kan vrijmaken, dat zich dus kan ophopen in de lichaamsweefsels.
Andere middelen, gekend als macrocyclische contrastmiddelen (gadobutrol, gadoteridol, gadoteerzuur) zijn meer stabiel en hebben veel minder de neiging om gadolinium vrij te maken.
Het PRAC beveelt aan de macrocyclische contrastmiddelen te gebruiken bij de laagst mogelijke dosis die de diagnostische beelden voldoende verbetert, en dit alleen als bodyscans zonder contrastmiddel niet geschikt zijn.
Sommige lineaire contrastmiddelen zullen beschikbaar blijven: gadoxetinezuur, een lineair contrastmiddel gebruikt bij lage dosis voor onderzoeken van de lever, kan op de markt blijven aangezien het beantwoordt aan een diagnostische nood bij patiënten die weinig alternatieven hebben.
Bovendien blijft een formule met gadopenteenzuur dat direct in de gewrichten wordt geïnjecteerd beschikbaar aangezien de concentratie gadolinium zeer laag is, ongeveer 200 keer lager dan deze van intraveneuze producten. Beide middelen moeten worden gebruikt bij de laagste dosis die de diagnostische beeldvorming voldoende verbetert, en dit enkel als beeldvorming zonder contrastmiddel niet voldoet.
Voor de VHB’s die vallen onder deze aanbeveling van schorsing kunnen de schorsingen worden opgeheven als de vergunninghouders voor een geïdentificeerde groep patiënten nieuwe elementen kunnen bezorgen die aantonen dat de voordelen opwegen tegen de risico’s, of die aantonen dat het betrokken middel (gewijzigd of niet) geen significante hoeveelheid gadolinium vrijstelt (dechelation), of zich niet vasthecht in de weefsels.
De betrokken vergunninghouders bij deze herevaluatie hebben het recht om aan het PRAC te vragen deze aanbevelingen opnieuw te onderzoeken.
De aanbevelingen van het PRAC zullen doorgegeven worden aan het Comité voor geneesmiddelen voor menselijk gebruik (CHMP: Committee for Medicinal Products for Human Use) van het EMA voor de aanname van een definitieve opinie.
In België zijn de contrastmiddelen op basis van gadolinium onder de volgende namen op de markt: ARTIREM (gadoteerzuur), DOTAREM (gadoteerzuur meglumine), GADOVIST (gadobutrol), MAGNEVIST (gadopentaat dimeglumine), MULTIHANCE (gadobeenzuur dimeglumine), OMNISCAN (gadodiamide), PRIMOVIST (dinatriumgadoxetaat), PROHANCE (gadoteridol).
Meer informatie vindt u op de website van het EMA.
Nieuwe herziening van het gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap en bij vruchtbare vrouwen
Het EMA is een nieuwe herziening gestart over het gebruik van geneesmiddelen die valproaat bevatten bij vrouwen en meisjes die zwanger zijn of in de vruchtbare leeftijd zitten. Deze geneesmiddelen zijn nationaal vergund binnen de Europese Unie (EU) voor de behandeling van epilepsie, bipolaire stoornis en in sommige landen voor migraine.
In 2014[1] heeft een herziening door het EMA geleid tot maatregelen om de waarschuwingen en beperkingen over het gebruik van geneesmiddelen die valproaat bevatten bij vrouwen en meisjes, omwille van het risico op misvormingen en op ontwikkelingsproblemen bij baby's die zijn blootgesteld aan valproaat in de baarmoeder, te versterken. Hoewel er soms geen alternatief is voor het gebruik van valproaat, zijn deze maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat de patiënten zich bewust zijn van de risico's, en dat zij alleen valproaat innemen wanneer dat strikt noodzakelijk is.
De herziening in 2014 heeft ook bijkomend onderzoek op Europees niveau aanbevolen om de doeltreffendheid van de voorgestelde maatregelen te evalueren.
Sindsdien hebben een aantal Europese lidstaten aanvullende evaluaties uitgevoerd over de impact van de maatregelen op nationaal niveau. Ze hebben hun bezorgdheid geuit over hoe effectief de maatregelen zijn voor een toegenomen bewustzijn en voor een vermindering van het adequaat gebruik van valproaat in de verschillende indicaties.
Het Franse geneesmiddelenagentschap (ANSM: Agence nationale de sécurité du médicament et des produits de santé) heeft daarom het EMA verzocht om de effectiviteit van de maatregelen opnieuw te evalueren en om te overwegen of op europees niveau verdere actie moet worden aanbevolen om de risico's bij zwangere en vruchtbare vrouwen te beperken.
Het PRAC zal het beschikbare bewijsmateriaal opnieuw evalueren, in overleg met de betrokken groepen belanghebbenden.
In afwachting van de uitkomst van de herziening worden patiënten die valproaat krijgen voorgeschreven en die vragen hebben over hun behandeling, aangeraden om met hun arts of apotheker te praten.
In België zijn geneesmiddelen die valproaat bevatten onder de volgende namen op de markt: Convulex, Depakine, Valproate EG, Valproate Mylan, Valproate Sandoz.
Meer informatie vindt u op de website van het EMA.
Herziening door het EMA van het antikankermiddel docetaxel in het kader van een veiligheidssignaal
Het EMA onderzoekt het antikankermiddel docetaxel volgend op meldingen van gevallen van neutropene enterocolitis bij patiënten in Frankrijk. De meeste van deze patiënten werden behandeld voor operabele borstkanker.
Neutropene enterocolitis is een ernstige ontsteking van de darm geassocieerd met neutropenie (laag gehalte aan neutrofielen, een soort witte bloedcellen die infecties bestrijden). Het is een gekende en zeldzame bijwerking van docetaxel (die voorkomt bij een op de 10 000 mensen).
Een voorlopige herziening door het PRAC geeft aan dat de frequentie van deze bijwerking niet is toegenomen in de afgelopen twee jaar. Een grondige evaluatie van de beschikbare gegevens is lopende. Zodra de herziening is afgerond, zal de finale beslissing worden gepubliceerd.
In afwachting van de uitkomst van de herziening, wordt aanbevolen dat artsen docetaxel blijven voorschrijven zoals aanbevolen in de huidige SKP (samenvatting van de kenmerken van het product), inclusief de gedetailleerde aanbevelingen over de preventie en het beheer van neutropenie.
Patiënten die vragen hebben over hun behandeling moeten met hun arts praten.
In België zijn geneesmiddelen die docetaxel bevatten onder de volgende namen op de markt: Docetaxel AB, Docetaxel Accord, Docetaxel EG et Taxotere.
Meer informatie vindt u op de website van het EMA.