Tijdens de vergadering van juli 2025 sloot het Risicobeoordelingscomité voor geneesmiddelenbewaking (PRAC) van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) de herziening af van Ixchiq, een vaccin tegen chikungunya, en de beoordeling van het risico op encefalitis bij varicellavaccins. Het PRAC begon ook met de evaluatie van nieuwe gegevens over het potentiële risico op neurologische ontwikkelingsstoornissen bij kinderen van mannen die met valproaat zijn behandeld, en formuleerde herziene aanbevelingen voor het geneesmiddel clozapine.
Ixchiq: opheffing van de tijdelijke beperking van vaccinatie bij ouderen
Het Risicobeoordelingscomité voor geneesmiddelenbewaking (Pharmacovigilance Risk Assessment Committee, PRAC) van het Europees Geneesmiddelenbureau (European Medicines Agency, EMA) sloot de herziening af van Ixchiq (een levend verzwakt vaccin tegen chikungunya), naar aanleiding van meldingen van ernstige bijwerkingen.
De tijdelijke beperking van de vaccinatie van mensen van 65 jaar en ouder, die tijdens de herziening was ingevoerd, zal nu worden opgeheven. Het PRAC concludeerde dat, voor mensen van alle leeftijden, het vaccin alleen zou mogen worden toegediend bij een aanzienlijk risico op infectie met het chikungunyavirus en na zorgvuldige afweging van de voordelen en risico's.
Voornamelijk bij mensen vanaf 65 jaar en mensen met onderliggende medische aandoeningen waren ernstige bijwerkingen van het vaccin gemeld. Deze bijwerkingen hadden een verslechtering van de medische aandoeningen van de patiënt of een achteruitgang van de algemene gezondheid tot gevolg en hebben in bepaalde gevallen tot ziekenhuisopnames geleid.
Hoewel de meeste ernstige bijwerkingen optraden bij ouderen, is Ixchiq doeltreffend in het activeren van de productie van antilichamen tegen het chikungunyavirus, wat in het bijzonder gunstig kan zijn bij ouderen die een verhoogd risico op een ernstig verloop van de ziekte hebben.
De gezondheidszorgbeoefenaars worden eraan herinnerd dat Ixchiq niet mag worden toegediend aan mensen met een verzwakt immuunsysteem door ziekte of medische behandeling, aangezien ze een hoger risico lopen op complicaties door vaccins die levende verzwakte virussen bevatten.
De productinformatie van Ixchiq zal naar aanleiding van de herziening worden geactualiseerd met de meest recente aanbevelingen. Ixchiq werd vergund in de Europese Unie in juni 2024. Bij de start van de herziening door het PRAC waren wereldwijd ongeveer 36 000 dosissen van het vaccin gebruikt.
Een rechtstreekse mededeling aan gezondheidszorgbeoefenaars (Direct Healthcare Professional Communication, DHPC) zal worden verzonden aan de gezondheidzorgbeoefenaars die het geneesmiddel voorschrijven, afleveren of toedienen.
Het vaccin Ixchiq is beschikbaar in België.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het EMA.
Varicellavaccins: de herziening van het risico op encefalitis is afgesloten
Het PRAC heeft de herziening afgesloten van het bekende risico op encefalitis (hersenontsteking) met de vaccins tegen varicella (waterpokken) Varilix en Varivax. De herziening was het gevolg van een geval van encefalitis met fatale afloop na een vaccinatie met Varilrix.
Na een zorgvuldige evaluatie van het beschikbare bewijs uit klinische proeven, de wetenschappelijke literatuur en de blootstelling na het in de handel brengen, heeft het comité een update van de productinformatie van Varilrix en Varivax aanbevolen om de ernst van het risico op encefalitis meer gedetailleerd te beschrijven. Beide vaccins blijven gecontra-indiceerd bij mensen met een verzwakt immuunsysteem en extra risicobeperkende maatregelen zijn niet vereist.
Varicellavaccins zijn ook vergund als onderdeel van vaccins tegen mazelen, bof, rodehond en waterpokken (MBRW), namelijk Priorix Tetra en Proquad. Het PRAC was van mening dat de productinformatie van MBRW-vaccins overeenkomstig met die van varicellavaccins moet worden geactualiseerd.
De aangepaste productinformatie zal meer details bevatten over de gekende bijwerking encefalitis die is vastgesteld bij levende verzwakte varicellavaccins, waaronder enkele gevallen met een fatale afloop.
Mensen die het vaccin krijgen toegediend moeten onmiddellijk medische hulp zoeken indien ze tekenen van infectie of ontsteking van de hersenen ontwikkelen.
De varicellavaccins Varilrix en Varivax zijn in België vergund en gecommercialiseerd.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het EMA.
Valproaat: start beoordeling van nieuwe gegevens over het potentiële risico op neurologische ontwikkelingsstoornissen bij kinderen van mannen die met het geneesmiddel werden behandeld
Het PRAC zal de resultaten van een recent onderzoek dat de eerdere bevindingen niet bevestigt, opnieuw beoordelen.
Het PRAC beoordeelt nieuwe data van een recente studie waarin werd gebruikgemaakt van meerdere databases in Denemarken om het potentiële risico op neurologische ontwikkelingsstoornissen (NDD) te onderzoeken bij kinderen van mannen die werden behandeld met valproaat, levetiracetam of lamotrigine voor de conceptie.
Valproaat is een geneesmiddel dat wordt gebruikt voor de behandeling van epilepsie, bipolaire stoornissen en in sommige landen voor migraine.
Neurologische ontwikkelingsstoornissen zijn ontwikkelingsproblemen die beginnen in de vroege kindertijd, zoals autismespectrumstoornissen, verstandelijke beperkingen, communicatiestoornissen, aandachtstekortstoornissen met hyperactiviteit (ADHD) en bewegingsstoornissen.
In januari 2024 zorgde de beoordeling van de resultaten van een post authorisation safety study (PASS) die werd uitgevoerd door bedrijven die valproaat op de markt brengen en waarin naast andere beschikbare informatie gegevens werden gebruikt uit verschillende registerdatabases in Denemarken, Noorwegen en Zweden, ervoor dat het PRAC voorzorgsmaatregelen heeft aanbevolen voor de behandeling van mannelijke patiënten met valproaat. Terwijl het comité erkende dat de PASS-data hun beperkingen hadden, concludeerde het PRAC toen dat neurologische ontwikkelingsstoornissen een potentieel risico zijn bij kinderen van mannen die tijdens de drie maanden voor de conceptie met valproaat werden behandeld. Patiënten en gezondheidszorgbeoefenaars werden hierover geïnformeerd.
Deze nieuwe studie, die gebruikmaakt van Deense databanken, had tot doel de resultaten van de PASS te reproduceren. De resultaten van deze nieuwe studie suggereerden evenwel geen verband tussen het gebruik van valproaat bij de vader en een verhoogd risico op neurologische ontwikkelingsstoornissen bij het kind.
Het PRAC heeft een signaalprocedure opgestart om het verschil te begrijpen tussen de bevindingen in de verschillende studies en meer informatie en analyses te vragen van de vergunningshouders voor valproaat.
Het EMA zal nadere mededelingen doen zodra meer informatie beschikbaar is.
In België zijn geneesmiddelen die valproaat bevatten vergund en in de handel onder de volgende namen:
- Depakine;
- Valproate EG;
- Valproate Viatris.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het EMA.
Clozapine: het PRAC formuleerde nieuwe veiligheidsaanbevelingen voor het geneesmiddel clozapine om gezondheidszorgbeoefenaars te informeren over de monitoring van het bloedbeeld
Het PRAC keurde een rechtstreekse mededeling aan gezondheidszorgbeoefenaars (DHPC) goed met herziene aanbevelingen voor de monitoring van het bloedbeeld om het risico op ernstige neutropenie en agranulocytose met clozapine te minimaliseren.
Clozapine is een atypisch antipsychoticum dat is geïndiceerd voor de behandeling van patiënten met therapieresistente schizofrenie en van schizofreniepatiënten die ernstige, onbehandelbare neurologische bijwerkingen vertonen op andere antipsychotica, inclusief andere atypische antipsychotica. Het wordt ook gebruikt bij psychotische stoornissen die optreden bij de ziekte van Parkinson, in gevallen waarin de standaardbehandeling heeft gefaald.
Clozapine verhoogt het risico op neutropenie en agranulocytose en regelmatige bloedbeeldbepalingen zijn nodig om dat risico te minimaliseren. Patiënten met neutropenie hebben een laag aantal neutrofielen (een bepaald type witte bloedcellen) wat hen kwetsbaar maakt voor infecties. Agranulocytose is een zeer ernstige vorm van neutropenie waarbij het aantal neutrofielen plots en drastisch afneemt.
Hoewel neutropenie die wordt veroorzaakt door het gebruik van clozapine kan optreden op om het even welk moment tijdens de behandeling, blijkt uit nieuwe evidentie uit de wetenschappelijke literatuur dat ze voornamelijk wordt waargenomen in de loop van het eerste jaar, met een incidentiepiek in de eerste 18 weken van de behandeling. Hierna daalt de incidentie en wordt ze geleidelijk lager na twee jaar behandeling bij patiënten zonder voorafgaande episode van neutropenie.
Om die reden beveelt het PRAC aan minder vaak bloedbeeldbepalingen uit te voeren. Zo wordt bij patiënten zonder neutropenie de frequentie na een jaar verlaagd tot om de twaalf weken en na twee jaar behandeling tot één keer per jaar. Voorts wordt nu aanbevolen de bloedbeeldbepaling uitsluitend te baseren op de telling van het absolute aantal neutrofielen (ANC), een meting van het aantal neutrofielen. Dit stemt overeen met de huidige evidentie dat ANC een meer specifieke en klinisch relevante marker is voor de beoordeling van het risico op neutropenie. Daarom is de vereiste van een monitoring van het aantal witte bloedcellen (WBC) weggelaten.
De productinformatie voor alle geneesmiddelen die clozapine bevatten zal worden geactualiseerd en de gewijzigde frequentie van de bloedbeeldbepaling voor het risico op door clozapine veroorzaakte agranulocytose en de herziene ANC-drempelwaarden voor de start en voortzetting van de behandeling vermelden.
In België zijn geneesmiddelen die clozapine bevatten vergund en in de handel onder de volgende namen:
- Clozapine Sandoz;
- Leponex.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het EMA.