PRAC november 2022 – Maatregelen voor Januskinase-remmers, aangepaste productinformatie van mRNA-COVID-19-vaccins Comirnaty en Spikevax en toevoeging waarschuwing aan de productinformatie voor ustekinumab (Stelara)

Datum: 16/11/2022

Tijdens zijn vergadering van november 2022 heeft het Risicobeoordelingscomité voor geneesmiddelenbewaking van het Europees Geneesmiddelenbureau maatregelen aanbevolen om het risico op ernstige bijwerkingen met Januskinase-remmers voor chronische inflammatoire aandoeningen te beperken. Het Comité heeft ook aanbevolen om hevig menstrueel bloedverlies toe te voegen aan de productinformatie als bijwerking van de mRNA-COVID-19-vaccins Comirnaty en Spikevax, en om een waarschuwing toe te voegen aan de productinformatie voor ustekinumab (Stelara).

Januskinase (JAK)-remmers: maatregelen om het risico op ernstige bijwerkingen te beperken 
Het Risicobeoordelingscomité voor geneesmiddelenbewaking (Pharmacovigilance Risk Assessment Committee, PRAC) beveelt aan maatregelen te nemen om het risico te beperken op ernstige bijwerkingen zijn die gelinkt aan Januskinase (JAK)-remmers die worden gebruikt in de behandeling van verschillende chronische inflammatoire aandoeningen. Deze bijwerkingen zijn cardiovasculaire aandoeningen, bloedklonters, kanker en ernstige infecties.

Het PRAC beveelt aan deze geneesmiddelen alleen bij de volgende patiëntengroepen te gebruiken als er geen geschikte alternatieve behandelingen beschikbaar zijn: patiënten vanaf de leeftijd van 65 jaar, patiënten met een verhoogd risico op majeure cardiovasculaire problemen (zoals hartaanval of beroerte), patiënten die roken of in het verleden gedurende een lange periode hebben gerookt en patiënten met een verhoogd risico op kanker.

Het PRAC beveelt ook aan voorzichtig te zijn met het gebruik van JAK-remmers bij patiënten met risicofactoren voor bloedklonters in de longen en diepe aderen (veneuze trombo-embolie, VTE) die niet tot een van bovenstaande groepen behoren. Verder moeten de dosissen worden verlaagd voor sommige patiëntengroepen die een risico kunnen lopen op VTE, kanker of majeure cardiovasculaire problemen. 

De aanbevelingen volgen op de beoordeling van de beschikbare data, inclusief de eindresultaten van een klinische trial van de JAK-remmer Xeljanz (tofacitinib) en de voorlopige conclusies van een observationele studie met Olumiant (baricitinib), een andere JAK-remmer. Het PRAC heeft tijdens de beoordeling het advies ingewonnen van een expertengroep die was samengesteld uit reumatologen, dermatologen, gastro-enterologen en patiëntenvertegenwoordigers.

De review bevestigde dat Xeljanz het risico verhoogt op ernstige cardiovasculaire problemen, kanker, VTE, ernstige infecties en overlijden door welke oorzaak dan ook in vergelijking met TNF-alfa-remmers. Het PRAC is nu tot de conclusie gekomen dat deze veiligheidsbevindingen van toepassing zijn voor elk goedgekeurd gebruik van JAK-remmers voor de behandeling van chronische inflammatoire aandoeningen (reumatoïde artritis, psoriatische artritis, juveniele idiopathische artritis, axiale spondylartritis, ulceratieve colitis, atopische dermatitis en alopecia areata).

De productinformatie voor JAK-remmers die worden gebruikt in de behandeling van chronische inflammatoire aandoeningen zal worden aangepast met de nieuwe aanbevelingen en waarschuwingen. Het educatief materiaal voor patiënten en gezondheidszorgbeoefenaars zal dienovereenkomstig worden herbekeken. Patiënten die vragen hebben over hun behandeling en het risico dat ze lopen op ernstige bijwerkingen, moeten contact opnemen met hun arts.

De volgende immunomodulerende geneesmiddelen, die behoren tot de farmacologische klasse van de proteïnekinaseremmers van de Janus Kinase (JAK)-familie, zijn in België vergund en in de handel:

  • Olumiant (met de werkzame stof baricitinib),
  • Jyseleca (met de werkzame stof filgotinib),
  • Xeljanz (met de werkzame stof tofacitinib),
  • Rinvoq (met de werkzame stof upadacitinib).

Meer informatie vindt u op de website van het Europees geneesmiddelenbureau (EMA).


Comirnaty and Spikevax: hevig menstrueel bloedverlies toegevoegd als bijwerking
Het PRAC beveelt aan om hevig menstrueel bloedverlies toe te voegen aan de productinformatie als een bijwerking waarvan de frequentie onbekend is van de mRNA-COVID-19-vaccins Comirnaty en Spikevax.

Hevig menstrueel bloedverlies (zware menstruaties) kan worden omschreven als bloedingen die worden gekenmerkt door een toegenomen volume en/of duur die de fysieke, sociale, emotionele en materiële levenskwaliteit van de persoon belemmert. Gevallen van hevig menstrueel bloedverlies zijn gerapporteerd na de eerste, de tweede en de boosterdosissen van Comirnaty en Spikevax.

Het PRAC rondde de evaluatie van dit veiligheidssignaal af na de beoordeling van de beschikbare data, inclusief gevallen die tijdens de klinische proeven werden gerapporteerd, gevallen die spontaan zijn gerapporteerd in EudraVigilance en bevindingen uit de medische literatuur. 

Na de beoordeling van de data concludeerde het Comité dat er minstens een reële mogelijkheid is dat er een oorzakelijk verband is tussen hevig menstrueel bloedverlies en deze vaccins en beval daarom aan om de productinformatie te actualiseren. 

De herziene beschikbare data betroffen meestal gevallen die niet ernstig en tijdelijk van aard bleken te zijn.

Menstruatiestoornissen in het algemeen komen vrij vaak voor en kunnen om zeer uiteenlopende redenen optreden. Dat kunnen ook bepaalde onderliggende medische aandoeningen zijn. Elke persoon die wordt geconfronteerd met postmenopauzaal bloedverlies of die bezorgd is over een verandering in de menstruatie moet een arts raadplegen.

Er zijn geen aanwijzingen dat de menstruele stoornissen die sommige mensen ervaren een impact hebben op de reproductie en de fertiliteit. De beschikbare data over het gebruik van mRNA-COVID-19-vaccins voor en tijdens de zwangerschap zijn geruststellend. Een beoordeling die werd uitgevoerd door de Emergency Task Force van het EMA toonde aan dat mRNA-COVID-19-vaccins niet leiden tot zwangerschapscomplicaties bij toekomstige moeders en hun baby's en ze even doeltreffend zijn in het verminderen van het risico op ziekenhuisopname en overlijden bij zwangeren als bij niet-zwangeren.

Het Comité herbevestigt dat uit de totaliteit van de beschikbare gegevens blijkt dat de voordelen van deze vaccins ruim opwegen tegen de risico's ervan.

Gezondheidszorgbeoefenaars en patiënten worden aangemoedigd gevallen van hevig menstrueel bloedverlies aan hun nationale overheden te blijven melden.

Het PRAC zal toezicht blijven houden op dergelijke gevallen en zal verder communiceren indien er nieuwe aanbevelingen gerechtvaardigd zijn.

De vaccins Comirnaty en Spikevax zijn vergund en beschikbaar in België.

Meer informatie vindt u op de website van het EMA.


Ustekinumab (Stelara): waarschuwing voor het gebruik van levende vaccins bij kinderen van wie de moeder ustekinumab kreeg toegediend tijdens de zwangerschap
Het PRAC beveelt aan een waarschuwing toe te voegen aan de productinformatie voor ustekinumab (Stelara) voor het gebruik van levende vaccins bij kinderen van wie de moeder ustekinumab kreeg toegediend tijdens de zwangerschap.

Ustekinumab is in de Europese Unie vergund om ernstige plaque-psoriasis, psoriatische artritis, de ziekte van Crohn en ulceratieve colitis te behandelen.

In de productinformatie wordt al het advies gegeven het gebruik van ustekinumab tijdens de zwangerschap te vermijden. Vrouwen in de vruchtbare leeftijd krijgen het advies tijdens de periode dat ze Stelara gebruiken en tot minstens 15 weken na de laatste behandeling met Stelara te vermijden zwanger te worden en moeten adequate contraceptiva gebruiken. 

Het PRAC evalueerde de beschikbare evidentie over het gebruik van ustekinumab tijdens de zwangerschap, en hield hierbij rekening met observationele studies uit de EU, de VS en Canada, alsook met een cumulatieve beoordeling die door de vergunninghouder was gevraagd. 

Ustekinumab kan door de placenta dringen. Het is gedetecteerd in het serum (het vloeibare bestanddeel van het bloed) van kinderen die in utero waren blootgesteld aan ustekinumab (kinderen van wie de moeders met het geneesmiddel werden behandeld tijdens de zwangerschap).

Hoewel de data over ustekinumab beperkt zijn, kan het risico op infectie na de geboorte verhoogd zijn bij kinderen die in utero aan ustekinumab zijn blootgesteld.

Om die reden beveelt het PRAC aan dat bij kinderen die in utero aan ustekinumab blootgesteld zijn geweest, de toediening van levende vaccins (vaccins gemaakt van een virus of een bacterie die zijn afgezwakt) niet aanbevolen is gedurende de eerste zes maanden na de geboorte of totdat ustekinumab niet meer kan worden gedetecteerd in de serumwaarden van het kind. In geval van een duidelijk klinisch voordeel voor een individueel kind, kan een vroegere toediening van levende vaccins worden overwogen indien ustekinumab niet kan worden gedetecteerd in de serumwaarden van het kind.

De aanbeveling van het PRAC zal ter goedkeuring worden voorgelegd aan het Comité voor geneesmiddelen voor menselijk gebruik (Committee for Medicinal Products for Human Use, CHMP) van het EMA.

Het geneesmiddel Stelara is in België vergund en in de handel gebracht.
Meer informatie vindt u op de website van het EMA.

Laatste update op 16/11/2022