Tijdens zijn vergadering van september 2024 heeft het Pharmacovigilance Risk Assessment Committee (PRAC) van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) maatregelen aanbevolen om ernstige gevolgen van bekende bijwerkingen van de pijnstiller metamizol te minimaliseren en nieuwe aanbevelingen geformuleerd om het risico op meningeoom te beperken bij geneesmiddelen die medroxyprogesteronacetaat bevatten. Verder heeft het PRAC nieuwe veiligheidsinformatie voor gezondheidszorgbeoefenaars (DHPC's) geformuleerd voor metamizol, medroxyprogesteron en 5-fluorouracil.
Metamizol
De productinformatie zal worden bijgewerkt om het bewustzijn te vergroten van het bekende risico van agranulocytose en om de vroegtijdige opsporing en diagnose ervan te vergemakkelijken.
Het PRAC beveelt maatregelen aan om de ernstige gevolgen van agranulocytose, een bekende bijwerking van de pijnstiller metamizol, tot een minimum te beperken. Agranulocytose is een plotselinge en scherpe afname van granulocyten, een type witte bloedcel, die kan leiden tot ernstige of zelfs fatale infecties.
Geneesmiddelen die metamizol bevatten zijn in een aantal EU-landen toegelaten voor de behandeling van matige tot ernstige pijn en koorts. Het toegestane gebruik varieert van land tot land, van de behandeling van pijn na operaties of verwondingen tot de behandeling van kankergerelateerde pijn en koorts.
Agranulocytose is een bekende bijwerking van geneesmiddelen die metamizol bevatten, die op elk moment tijdens de behandeling of kort na het stoppen ervan kan optreden, ook bij mensen die eerder zonder problemen metamizol hebben gebruikt. Deze ernstige bijwerking is niet gerelateerd aan de gebruikte dosis metamizol.
Na bestudering van gegevens over het risico op agranulocytose bij metamizol concludeerde het PRAC dat de bestaande waarschuwingen in de productinformatie moesten worden bijgewerkt. De wijzigingen zijn bedoeld om patiënten en zorgverleners meer bewust te maken van deze ernstige bijwerking en om de vroegtijdige opsporing en diagnose ervan te vergemakkelijken.
Meer informatie is beschikbaar in de rubriek "Nieuwe veiligheidsinformatie voor gezondheidszorgbeoefenaars" hieronder.
In België is het enige geneesmiddel toegelaten op de markt dat metamizol bevat Novalgine.
Medroxyprogesteronacetaat
Verhoogd risico op meningeoom bij mensen die jarenlang hoge doses medroxyprogesteronacetaat gebruiken
Het PRAC beveelt maatregelen aan om het risico op meningeoom, een type hersentumor, te minimaliseren bij geneesmiddelen die medroxyprogesteronacetaat bevatten.
Deze geneesmiddelen worden gebruikt voor gynaecologische (waaronder anticonceptie en endometriose) en oncologische indicaties.
Meningeomen zijn tumoren van de weefsellaag rond de hersenen en het ruggenmerg. Meestal zijn ze goedaardig (niet-kankerachtig) en groeien ze langzaam, maar afhankelijk van de grootte of locatie kunnen ze ernstige problemen veroorzaken.
De aanbevelingen van het PRAC volgden op een evaluatie van gegevens uit epidemiologische studies, casestudies uit de medische literatuur en gevallen die zijn gemeld in de databank voor geneesmiddelenbewaking van de Europese Unie. Deze gegevens tonen een verhoogd risico op meningeoom bij mensen die jarenlang hoge doses medroxyprogesteronacetaat gebruiken (injecteerbare formuleringen en tabletten ≥100 mg). Hoewel het relatieve risico op meningeoom aanzienlijk verhoogd is bij gebruik van medroxyprogesteronacetaat in hoge dosering, is het absolute risico zeer klein.
Het PRAC beveelt aan om bij patiënten die een meningeoom hebben of er in het verleden een hebben gehad, geen geneesmiddelen met een hoge dosis medroxyprogesteronacetaat te gebruiken, tenzij medroxyprogesteronacetaat nodig is voor de behandeling van een oncologische indicatie.
Het PRAC beveelt ook aan dat patiënten die hoge doses medroxyprogesteron gebruiken, gecontroleerd worden op symptomen van meningeoom, waaronder veranderingen in het gezichtsvermogen, gehoorverlies of oorsuizen, reukverlies, hoofdpijn, geheugenverlies, aanvallen en zwakte in armen en benen. Als bij een patiënt die wordt behandeld voor een niet-oncologische indicatie meningeoom wordt vastgesteld, moet de behandeling met hooggedoseerd medroxyprogesteronacetaat worden gestopt. Als bij een patiënt die wordt behandeld voor een oncologische indicatie meningeoom wordt vastgesteld, moet de noodzaak van verdere behandeling met hooggedoseerd medroxyprogesteron zorgvuldig per geval worden overwogen, waarbij rekening moet worden gehouden met de individuele voordelen en risico's.
De productinformatie voor geneesmiddelen die hooggedoseerd medroxyprogesteronacetaat bevatten, zal worden bijgewerkt om meningeoom op te nemen als mogelijke bijwerking met onbekende frequentie.
Meer informatie is beschikbaar in de rubriek "Nieuwe veiligheidsinformatie voor gezondheidszorgbeoefenaars" hieronder.
In België zijn geneesmiddelen die medroxyprogesteronacetaat bevatten, toegelaten en op de markt onder de volgende namen:
- Sayana
- Depo-Provera
- Provera
Nieuwe veiligheidsinformatie voor gezondheidszorgbeoefenaars
Metamizol: maatregelen om de ernstige gevolgen van het bekende risico op agranulocytose te minimaliseren
Te gepasten tijde zal een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) waarin bovenstaande aanbevelingen worden opgenomen, worden verzonden naar gezondheidszorgbeoefenaars die deze geneesmiddelen voorschrijven, verdelen of toedienen.
Deze DHPC zal gezondheidszorgbeoefenaars informeren over belangrijke maatregelen om ernstige gevolgen van het bekende risico op idiosyncratische agranulocytose, die fataal kan zijn, bij geneesmiddelen die metamizol bevatten tot een minimum te beperken. In de productinformatie van de verschillende geneesmiddelen die metamizol bevatten, wordt agranulocytose genoemd als een zeldzame of zeer zeldzame bijwerking, en in sommige gevallen als een bijwerking waarvan de frequentie niet bekend is. De aandoening kan echter op elk moment tijdens de behandeling optreden en zelfs kort na het stoppen van de behandeling.
Metamizol is gecontra-indiceerd bij patiënten die door metamizol geïnduceerde agranulocytose hebben gehad, of agranulocytose die werd veroorzaakt door soortgelijke geneesmiddelen bekend als pyrazolonen of pyrazolidines, verminderde beenmergfunctie of ziekten van het hematopoëtisch systeem.
Patiënten die worden behandeld met geneesmiddelen die metamizol bevatten, moeten worden geïnformeerd over de vroege symptomen van agranulocytose, waaronder koorts, koude rillingen, keelpijn en pijnlijke slijmvliesveranderingen, vooral in de mond, neus en keel of in het genitale of anale gebied. Patiënten moeten ook waakzaam blijven voor deze symptomen tijdens de behandeling en kort na het stoppen van de behandeling, aangezien agranulocytose vertraagd kan optreden. Ze moeten de behandeling staken en onmiddellijk medische hulp inroepen als ze deze symptomen ontwikkelen.
Bij patiënten die gelijktijdig antibiotica krijgen, kan agranulocytose asymptomatisch zijn.
Als er een vermoeden is van agranulocytose, moet onmiddellijk een bloedonderzoek (inclusief differentiële telling) worden uitgevoerd en moet de behandeling worden gestopt tot de testresultaten beschikbaar zijn. Als de agranulocytose wordt bevestigd, mag de behandeling niet opnieuw worden gestart.
Medroxyprogesteron: verhoogd risico op meningeoom bij hoge doses en na langdurig gebruik
Het PRAC stemde in met een DHPC om gezondheidszorgbeoefenaars te informeren over het verhoogde risico op het ontwikkelen van meningeoom bij hoge doses medroxyprogesteronacetaat (alle injecteerbare formuleringen en orale formuleringen ≥100 mg), voornamelijk na langdurig gebruik (meerdere jaren). De DHPC zal benadrukken dat geneesmiddelen die hoge doses medroxyprogesteronacetaat bevatten, bij gebruik voor anticonceptie of niet-oncologische indicaties, gecontra-indiceerd zijn bij patiënten met meningeoom of met een voorgeschiedenis van meningeoom. Als bij een patiënt die wordt behandeld met hooggedoseerd medroxyprogesteronacetaat meningeoom wordt vastgesteld, moet de behandeling worden gestopt.
Als bij een oncologische patiënt die wordt behandeld met hooggedoseerd medroxyprogesteronacetaat meningeoom wordt vastgesteld, moet de noodzaak van verdere behandeling zorgvuldig per geval worden overwogen, waarbij rekening moet worden gehouden met de individuele voordelen en risico's.
Patiënten die worden behandeld met hoge doses medroxyprogesteronacetaat moeten volgens de klinische praktijk worden gecontroleerd op tekenen en symptomen van meningeoom.
Geneesmiddelen voor chemotherapie die 5-fluorouracil bevatten: bij patiënten met matige of ernstige nierinsufficiëntie moet fenotypering voor dihydropyrimidine dehydrogenase (DPD)-deficiëntie door het meten van de uracilspiegels in het bloed met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.
Geneesmiddelen voor chemotherapie die 5-fluorouracil (5-FU) bevatten, maken deel uit van de standaardbehandeling voor verschillende vormen van kanker, waaronder colorectale kanker, alvleesklierkanker, maagkanker, borstkanker en hoofd-halskanker.
Het enzym dihydropyrimidine dehydrogenase (DPD) wordt gemaakt in de lever en helpt het lichaam om thymine en uracil af te breken. Patiënten met een verminderde DPD-enzymactiviteit lopen een verhoogd risico op ernstige of levensbedreigende toxiciteit bij behandeling met 5-FU of een van de prodrugs ervan.
Om deze patiënten te identificeren, wordt aanbevolen om vóór de behandeling te testen op DPD-deficiëntie, ondanks onzekerheid over de optimale testmethodologie.
Patiënten met volledige DPD-deficiëntie lopen een hoog risico op levensbedreigende of fatale toxiciteit en mogen niet worden behandeld met 5-FU of andere geneesmiddelen uit dezelfde klasse (fluoropyrimidines).
Patiënten met gedeeltelijke DPD-deficiëntie lopen een verhoogd risico op ernstige en mogelijk levensbedreigende toxiciteit. Om het risico op ernstige toxiciteit te beperken, moet een lagere startdosis worden overwogen. Latere doses kunnen worden verhoogd als er geen ernstige toxiciteit optreedt, aangezien de werkzaamheid van een verlaagde dosis niet is vastgesteld.
Het PRAC stemde in met een DHPC om gezondheidszorgbeoefenaars te informeren over het feit dat als uracilspiegels in het bloed worden gebruikt om het DPD-fenotype te bepalen, het resultaat van het fenotype met voorzichtigheid moet worden geïnterpreteerd bij patiënten met matige of ernstige nierfunctiestoornissen, omdat nierfunctiestoornissen kunnen leiden tot verhoogde uracilspiegels in het bloed. Dit kan leiden tot een onjuiste diagnose van DPD-deficiëntie en bijgevolg tot onderdosering van 5-FU of andere fluoropyrimidines bij deze patiënten.
Na goedkeuring zullen de DHPC's voor metamizol, medroxyprogesteron en 5-fluorouracil door de houders van de vergunning voor het in de handel brengen volgens een overeengekomen communicatieplan onder gezondheidszorgbeoefenaars worden verspreid en op de pagina van Direct Healthcare Professional Communications en in de nationale registers in de lidstaten van de EU worden gepubliceerd.
In België zijn geneesmiddelen die fluorouracil bevatten, toegelaten en op de markt onder de volgende namen:
- Fluorouracil Accord Healthcare
- Fluracedyl
- Efudix
Meer informatie is beschikbaar op de website van het EMA