Meer dan achthonderd patiënten hebben deelgenomen aan een online bevraging van het FAGG over het gebruik van benzodiazepines en aanverwante geneesmiddelen bij slaapstoornissen. De bevraging toont aan dat de meeste patiënten deze geneesmiddelen te lang gebruiken. Meer dan een derde vertoont psychologische tekenen van afhankelijkheid.
De bevraging verzamelde gegevens over het gebruik van benzodiazepines en aanverwante geneesmiddelen bij volwassen patiënten die niet in een ziekenhuis, woonzorgcentrum … verblijven. Het doel was om het verkeerd gebruik/misbruik in kaart te brengen, om het niveau van subjectieve afhankelijkheid na te gaan en na te gaan of patiënten alternatieven hebben geprobeerd om hun slapeloosheid te behandelen. De bevraging ging door tussen februari en mei 2020. Na de publicatie van de voorlopig resultaten kunt u nu het volledige rapport bekijken.
Wat zijn de belangrijkste resultaten?
- Er werd een hoge mate van verkeerd gebruik gemeld, met name wat de gebruiksduur betreft. De meeste patiënten gebruiken hun slaapmiddelen namelijk langer dan een jaar. Terwijl slechts een minderheid van de patiënten meer neemt dan de aanbevolen dosis.
- Meer dan een derde van de patiënten vertoonde psychologische tekenen van afhankelijkheid.
- De meeste patiënten hebben in het verleden geprobeerd om hun behandeling te stoppen. Bovendien wenste de meerderheid van de respondenten hun behandeling te kunnen stoppen en zou bijna de helft het zeer moeilijk of onmogelijk vinden om te stoppen.
- De meerderheid van de patiënten had naast benzodiazepines en aanverwante geneesmiddelen andere methoden geprobeerd om slapeloosheid te behandelen. De meest gemelde alternatieve behandelingen waren voedingssupplementen, homeopathische en/of kruidengeneesmiddelen.
- Zolpidem was het meest gemelde slaapmiddel dat door de patiënten werd gebruikt, gevolgd door lormetazepam.
Wat betekent dit?
Hoewel de resultaten van deze bevraging niet zomaar mogen worden geëxtrapoleerd naar alle patiënten, geven ze wel enkele duidelijke aandachtspunten aan. De bevraging toont dat de aanbevelingen over de behandelingsduur niet worden gevolgd door patiënten, maar ook niet door gezondheidszorgbeoefenaars die ze voor langere periodes blijven voorschrijven. Chronisch gebruik is afgeraden omwille van het verhoogde risico van tolerantie, afhankelijkheid en misbruik.
Bovendien komen de resultaten overeen met wat in andere landen wordt vastgesteld, namelijk de tendens om "z-drugs" (in het bijzonder zolpidem) voor te schrijven in plaats van benzodiazepines. Verschillende studies hebben aangetoond dat veel gezondheidszorgbeoefenaars "z-drugs" nog altijd als doeltreffender en veiliger beschouwen dan benzodiazepines. Maar er is tot op vandaag geen overtuigend bewijs dat deze producten minder bijwerkingen of minder afhankelijkheid veroorzaken.
Het FAGG herinnert eraan dat benzodiazepines en "z-drugs" onder meer kunnen leiden tot stoornissen van het zenuwstelsel (slaperigheid, anterograde amnesie ...), psychiatrische stoornissen (abnormaal gedrag, hallucinaties, slaapwandelen ...) en dat ze bij ouderen het risico op vallen kunnen vergroten.
Hoe verkeerd gebruik en afhankelijkheid voorkomen?
Het FAGG moedigt gezondheidszorgbeoefenaars aan deze risico's met hun patiënten te bespreken vóór ze een dergelijk slaapmiddel voorschrijven. Het FAGG adviseert na een week gebruik een raadpleging in te plannen om met de patiënt de doeltreffendheid van de behandeling en de eventuele bijwerkingen te bespreken.
Door kleinere verpakkingen benzodiazepines of aanverwante middelen (minder dan dertig tabletten) voor te schrijven, moedigen gezondheidszorgbeoefenaars patiënten ook aan opnieuw op raadpleging te komen als ze de behoefte voelen om hun behandeling verder te zetten.
Het FAGG herinnert eraan dat in 2018 een online hulpmiddelenboek werd ontwikkeld in het kader van de campagne "Slaap- en kalmeermiddelen, denk eerst aan andere oplossingen", gecoördineerd door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Het hulpmiddelenboek is bedoeld om artsen en apothekers te helpen bij de begeleiding van patiënten die klagen over slaapstoornissen.
Gezondheidszorgbeoefenaars kunnen ook terugvallen op de evidence based richtlijn "Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn" en op de transparantiefiche over de aanpak van slapeloosheid.
De afbouw van het voorschrijven van slaapmiddelen zou moeten worden overwogen voor alle chronische gebruikers, in het bijzonder als ze 65 jaar en ouder zijn. Uit de bevraging bleek dat de meeste patiënten voorstander zijn om de behandeling te stoppen. In het hulpmiddelenboek worden instrumenten aangereikt voor de begeleiding van de patiënt bij het afbouwen.
Tot slot wil het FAGG er ook aan herinneren dat de regelgeving inzake geneesmiddelenbewaking aanmoedigt om gevallen van misbruik en afhankelijkheid van geneesmiddelen te melden. De definitie van het begrip bijwerking is uitgebreid en omvat ook schadelijke en ongewilde reacties als gevolg van het gebruik van een geneesmiddel buiten de voorwaarden van de vergunning voor het in de handel brengen, bijvoorbeeld als gevolg van misbruik.