Update - Reactie van het FAGG op de informatie in de media over serologische testen

Datum: 08/07/2020

Het FAGG geeft, zoals beloofd, volledige transparantie over de rol van het agentschap bij de validatie en aankoop van serologische testen voor SARS-CoV-2. Het FAGG wijst formeel alle beschuldigingen over ondeontologische praktijken van de hand.

Het FAGG heeft een grondige analyse gedaan van de beslissingen die zijn genomen voor de validatie en aankoop van serologische testen. Het FAGG besluit dat er geen sprake is van belangenvermenging. Deze ongeziene crisis heeft de werkprocessen van het FAGG op scherp gesteld en beslissingen zijn genomen onder enorm moeilijke omstandigheden, maar het FAGG is ervan overtuigd dat het ten allen tijde binnen de geest van de missie is gebleven met als ultieme doelstelling het beschermen van de volksgezondheid. Een onderzoek door het parket waar het FAGG de volledige medewerking aan zal verlenen, is intussen opgestart.

Xavier De Cuyper, administrateur-generaal van het FAGG:
“Vandaag is onze analyse duidelijk. Er is geen sprake van belangenvermenging. Niemand kreeg een ongeoorloofd voordeel. Sommige belanghebbenden uit de industrie hadden meer communicatie en overleg verwacht. De omvang van de crisis en de urgentie om te reageren, hebben ons ertoe genoodzaakt prioriteit te geven aan de levering van betrouwbare en in voldoende hoeveelheden beschikbare serologische tests. Daar zijn we in geslaagd. Het parket kan rekenen op de onvoorwaardelijke medewerking van de FAGG-medewerkers. Ik reken er op dat we ondertussen constructief samenwerken met alle sectoren. De overheid en de labo’s moeten op elkaar kunnen rekenen, zeker in de strijd tegen COVID-19.”

Aankoopprocedure
Op 16 maart 2020 wordt de directeur-generaal DG POST vergunning, onder andere verantwoordelijk voor de verschillende bevoegdheden rond in-vitro diagnostica (IVD), opgeroepen voor een vergadering op het kabinet van minister De Backer, op vraag van het kabinet Sociale Zaken en Volksgezondheid. Er wordt aan het FAGG gevraagd om deel te nemen aan de taskforce “testing”. De oorspronkelijke taskforce zal vanaf 23 maart 2020 de taskforce “shortages” integreren en wordt omgedoopt tot WG1 “testing”. Het doel van de taskforce “shortages” is om tekorten van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen, waaronder IVD in kaart te brengen en tegen te gaan door strategische stocks op te bouwen.

De procedure is identiek voor alle producten. De behoeften worden bepaald in overleg met de eindgebruikers. De potentiële leveranciers worden geïdentificeerd en gecontacteerd. De offertes worden geanalyseerd, gevalideerd en overgemaakt aan de FOD Volksgezondheid, die instaat voor de aankopen. De contracten worden ondertekend door minister De Block en betaald na advies van Inspectie van Financiën en van Begroting. Deze noodprocedure die wordt gebruikt voor de aanbestedingen heeft een positief juridisch advies. Uiteindelijk zal voor de opbouw van de stocks van de verschillende producten een budget van meer dan 200 miljoen euro nodig zijn.

Voor IVD zijn met een aantal fabrikanten raamcontracten afgesloten om de tijdige levering van serologische testen aan klinische labo’s te garanderen. Er werd immers terecht gevreesd dat de wereldwijde vraag naar dit type testen het aanbod veruit zou overtreffen, zoals eerder het geval was voor SARS-CoV-2 PCR-testen. De serologische testen zijn gekozen op basis van beschikbaarheid. In de contracten staat vermeld dat, wanneer de test niet zou voldoen aan de Belgische (FAGG en Sciensano) validatiecriteria, de aankoop niet zou doorgaan. Leveringsgaranties werden op deze manier verkregen bij DiaSorin, Abbott, Ortho Clinical Diagnostics en Zentech.

Serologische testen
Bij de COVID-19-uitbraak en de daaropvolgende gezondheidscrisis werd de Europese markt overspoeld door een enorm aantal serologische SARS-CoV-2-testen. De Europese bevoegde autoriteiten en douanediensten stelden vast dat een aantal van die testen suboptimaal presteerden, een dubieuze oorsprong hadden of dat het zelfs om namaak ging. Dit probleem kwam meermaals aan bod tijdens wekelijkse COVID-19 cisisvergaderingen met de Europese Commissie.

In België is het vanaf 18 maart 2020 verboden om snelle SARS-CoV-2 antilichaam zelftesten te commercialiseren gezien hun vaak twijfelachtige kwaliteit en de potentiële gezondheidsrisico’s. Deze beslissing is nadien door veel andere Europese lidstaten overgenomen.

Doordat serologische SARS-CoV-2 testen een CE-markering krijgen via zelfcertificering door de fabrikant, is het noodzakelijk om de kwaliteit te verifiëren. De taskforce beslist dat het FAGG met steun van Sciensano een procedure opzet voor de evaluatie van serologische testen om na te gaan of de gegevens van de fabrikant correct zijn. De procedure voorziet in een evaluatie door een Belgisch geaccrediteerd laboratorium voor klinische biologie. De validatiegegevens, verkregen in Belgische klinische laboratoria, worden gecentraliseerd. Er is een identiek validatieprotocol opgesteld dat door de labo’s wordt gebruikt. Dit protocol laat toe de bekomen resultaten op een consistente manier te analyseren. De resultaten worden geverifieerd en gevalideerd door FAGG-experten. Bij een positieve evaluatie wordt de test opgenomen in de publieke lijst van het FAGG en Sciensano met aanbevolen serologische testen. Aanbevolen testen kunnen onder voorwaarden een terugbetaling krijgen van het RIZIV. Het coördinatieproces lost de problemen op van schaarste van reagentia, stalen en beperkte middelen tijdens een buitengewone gezondheidscrisis. Zo wordt ook vermeden dat de volledige validatie van een identieke test tegelijkertijd door verschillende laboratoria wordt herhaald.

De toewijzingsprocedure is eenvoudig. De aanvraag wordt door de fabrikant ingediend bij het FAGG en bevat alle documentatie die wettelijk nodig is. Het FAGG wijst een laboratorium aan op basis van overleg tussen interne experten, met aandacht voor een evenwicht tussen de verschillende gewesten en gemeenschappen, de verschillende universiteiten en het statuut van de ziekenhuizen (universitair of algemeen). Bijkomende criteria zijn dat het labo over voldoende hoeveelheden COVID-19-patiëntenserum moet beschikken en dat het labo de tijd en de middelen heeft om de evaluatie uit te voeren. Het zoeken naar patiëntenserum met relevante klinische gegevens is een arbeidsintensieve taak. Daarom is het wenselijk dat een laboratorium een aantal testen kan analyseren. Door de snelheid waarmee de toewijzing moest gebeuren en de werklast van de FAGG-experten was het onmogelijk om telkens alle info naar alle labo’s te communiceren.

Deze manier van werken verandert de rol van de klinische laboratoria niet. De validatie van de serologische testen gebeurt niet enkel op basis van de prestatieclaims van fabrikanten maar wordt toevertrouwd aan Belgische klinische labo’s. Ook de verantwoordelijkheid van het laboratorium om te beslissen welke test aan hun behoeften voldoet, is onveranderd. Op 3 april 2020 stuurt Sciensano een brief naar alle laboratoria om zich voor te bereiden op het uitvoeren van serologische testen, wat op 6 april 2020 wordt herhaald.

Zestien verschillende labo’s en instellingen hebben op een constructieve manier samengewerkt en validatiestudies uitgevoerd. Het gaat om: Cliniques Universitaires St Luc, LHUB-ULB, UZ Leuven, UZGent, HIS-IZZ, AZ Delta, AZ St Jan, CHU Tivoli, , St Niklaus (Netwerk CHC) Eupen, CHU Sart-Tilman, Cliniques St Luc Bouge, CHU-UCL-Namur, GhDC, AZ Alma, AZ Klina, UZA. Vele andere labo’s toonden interesse in de gegenereerde resultaten en de meeste van deze studies zijn ondertussen gepubliceerd in wetenschappelijke vakbladen. Ondertussen worden 33 kits geëvalueerd, waarvan er 11 worden afgewezen, het bewijs dat de manier van werken door het FAGG nodig was. Het gaat om een groot aantal geteste stalen: 6 584 voor de gevoeligheid en 4 296 voor de specificiteit.

DiaSorin
Na een initiële positieve validatie door een eerste Belgische labo van de DiaSorin SARS-CoV-2 S1/S2 IgG-test werd deze aan de publieke lijst van aanbevolen serologische testen toegevoegd. Kritiek van een tweede Belgisch labo op de prestaties (gevoeligheid) van deze test hebben automatisch geleid tot een grondige analyse van de ruwe data van beide labo’s door de inspectiediensten van het FAGG en een analyse door een derde, onafhankelijk labo. De kritiek van het tweede labo bleek ongegrond: onvolledige controles, slechte toestelkalibraties en gebruik van vervallen reagentia zorgden voor foutieve gegevens. Bovendien werden de initiële validatiegegevens door het derde ingeschakelde labo bevestigd. De DiaSorin test blijft dus op de lijst van aanbevolen SARS-CoV-2 antilichaam testen staan.

De DiaSorin-test wordt internationaal verkocht. Er zijn twee groepen landen die ofwel 7 ofwel 8,5 euro per test betalen. België behoort tot de eerste groep. Wanneer duidelijk is dat Italië, waar het moederhuis van de fabrikant is gevestigd, slechts 4 euro betaalt, zal België heronderhandelen met de fabrikant.

Deontologie
De taken waarvoor het FAGG is bevoegd, vereisen een diepgaande kennis van en ervaring met diverse sectoren. Gezien de rol van het agentschap in de bescherming van de volksgezondheid is het noodzakelijk om een oprechte, open en constructieve dialoog te voeren met die sectoren zodat we efficiënt en met respect voor elkaars rollen en verantwoordelijkheden kunnen samenwerken. Deze overlegcultuur en samenwerking hinderen de neutrale werking van het agentschap niet.

Die neutraliteit is ingebakken in de wetten die onze manier van werken regelen. De wet van 20 juli 2006 betreffende de oprichting en de werking van het FAGG en de wet van 25 maart 1964 op de geneesmiddelen, voorzien de verplichting tot het verstrekken van een belangenverklaring. Deze verplichting geldt zowel voor de personeelsleden van het FAGG, de leden van comités en commissies ingesteld bij het agentschap als voor externe experten waarop beroep wordt gedaan. De belangenverklaringen zijn jaarlijks hernieuwbaar en moeten op eigen initiatief aangepast worden bij iedere wijziging van situatie die een invloed kan hebben op het al dan niet voorkomen van een belangenconflict. Zowel het EMA (Europees Geneesmiddelenbureau) als andere de bevoegde autoriteiten uit andere lidstaten gebruiken dezelfde manier van werken.

Hugues Malonne, directeur-generaal DG POST vergunning van het FAGG, is volgens zijn belangenverklaring nooit tewerkgesteld geweest, heeft nooit professionele relaties gehad of honoraria/voordelen in natura of geldelijke honoraria ontvangen van actoren uit de IVD-industrie en heeft geen aandelen, financiële afgeleiden of octrooien gehad die zijn gelinkt aan die industrie.

De belangenverklaring is vanzelfsprekend ook van toepassing op dichte familieleden. Eén van de zestien labo’s die validatiestudies hebben uitgevoerd is die van Hôpitaux Iris-Sud. Daar is mevrouw Tré-Hardy, de partner van Hugues Malonne, werkzaam. Mevrouw Tré-Hardy is eveneens professor microbiologie aan UNamur en de ULB en lid van verschillende werkgroepen bij de federale overheid. Mevrouw Tré-Hardy werd, net als de andere klinisch biologen, niet betaald om de validatietesten, die vijf werkdagen in beslag nemen, uit te voeren. Mevrouw Tré-Hardy heeft geen ongeoorloofd voordeel verkregen. Haar professioneel benadelen omwille van de activiteiten van haar echtgenoot zou evenwel deontologisch niet correct zijn geweest.

Het agentschap zal de interne procedures inzake de belangenverklaringen en de publicatie van wetenschappelijke artikels verduidelijken en zo nodig versterken.

Meer informatie
Oorspronkelijke reactie van Xavier De Cuyper, administrateur-generaal van het FAGG

Laatste update op 08/07/2020